CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), czyli mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, to jedno z kluczowych narzędzi Unii Europejskiej w walce ze zmianami klimatu i dążeniu do neutralności klimatycznej. Jego głównym celem jest zapobieganie tzw. "ucieczce emisji", czyli przenoszeniu produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych przepisach środowiskowych, co prowadziłoby do wzrostu emisji gazów cieplarnianych poza UE. CBAM wprowadza nowe obowiązki dla importerów wybranych towarów, takich jak stal, cement, nawozy czy energia, zobowiązując ich do raportowania emisji związanych z produkcją tych dóbr.
Wypełnianie sprawozdań CBAM może jednak stanowić spore wyzwanie, zwłaszcza gdy brakuje precyzyjnych danych o emisjach generowanych na wcześniejszych etapach łańcucha dostaw. W takich przypadkach stosowanie teoretycznych wartości wskaźników emisji CO2 jest dopuszczalne, ale może wiązać się z wyższymi opłatami. Dlatego kluczowe staje się pozyskiwanie dokładnych informacji o źródłach i wskaźnikach emisji CO2 od dostawców oraz odpowiednie przygotowanie się do nowych regulacji, aby zminimalizować ryzyko wysokich kosztów i wspierać zrównoważony rozwój.
Okres przejściowy
Okres przejściowy dotyczący CBAM trwa od 1 października 2023 do 31 grudnia 2025. W okresie przejściowym importerzy oraz pośredni przedstawiciele celni mają obowiązek składania kwartalnych raportów, które obejmują informacje na temat towarów podlegających mechanizmowi CBAM. Raporty te muszą być przekazywane najpóźniej miesiąc po zakończeniu każdego kwartału, począwszy od pierwszego sprawozdania, dotyczącego towarów importowanych w IV kwartale 2023 roku, które należało złożyć do 31 stycznia 2024 roku.
W okresie przejściowym importerzy nie są zobowiązani do żadnych płatności ani dokonywania korekt finansowych. Składanie sprawozdań CBAM odbywa się za pośrednictwem rejestru przejściowego, który został uruchomiony 1 października 2023 roku.
Trudności sprawozdawcze
Raportowanie w ramach mechanizmu CBAM niesie ze sobą liczne trudności, szczególnie po zakończeniu okresu stosowania wartości domyślnych, który trwał do końca drugiego kwartału 2024 r. Do tego czasu importerzy mogli opierać się na uproszczonej metodzie, która wymagała jedynie podstawowych informacji, takich jak miejsce produkcji, producent oraz masa importowanych towarów. Jednak po tym terminie obowiązkiem stało się ustalanie rzeczywistego poziomu emisji pochodzących od producenta. Zgodnie z nowymi wymogami, tylko 20% emisji wbudowanych w produkty może być raportowane na podstawie wartości domyślnych.
Aktualny zakres wymaganych danych wiąże się z opracowaniem szczegółowej metodyki raportowania, co nakłada na importerów dodatkowe wyzwania. Rozporządzenie wykonawcze precyzuje, że metodyka musi uwzględniać szeroki zakres informacji, takich jak opis procesów produkcyjnych, ich podział na grupy towarów, metody ustalania emisji dla poszczególnych procesów i instalacji oraz potencjalne odejścia od metod wskazanych przez Komisję Europejską. Przygotowanie takiej metodyki wymaga ścisłej współpracy między importerem a producentem, co często wiąże się z wielotygodniowym procesem, licznymi poprawkami oraz trudnościami w nawiązaniu kontaktu z producentem, zwłaszcza w sytuacjach, gdy w łańcuchu dostaw występują pośrednicy eksportowi.
Te wyzwania sprawiają, że importerzy muszą się przygotować na zwiększone koszty i czasochłonność procesu, a także na konieczność budowania długofalowych relacji z producentami w celu spełnienia nowych wymogów raportowania. Nie zawsze jednak istnieje możliwość uzyskania takich danych.
Co wtedy?
Nowe wytyczne raportowania
Generalnie zgłaszający raport CBAM są zobowiązani do podjęcia wszelkich możliwych działań, aby uzyskać rzeczywiste dane emisji od dostawców/producentów towarów objętych CBAM. Rzeczywistość uzyskiwania takich danych bywa jednak dość skomplikowana – nie zawsze udaje się uzyskać dane do sprawozdania w momencie, gdy nadchodzi czas złożenia sprawozdania. Jeśli więc nie uda się zdobyć tych danych do momentu składania sprawozdania w rejestrze CBAM, wówczas należy opisać wysiłki podjęte w celu uzyskania danych od producentów/dostawców.
Warto to podkreślić - te procedury mają zastosowanie w przypadku, gdy rzeczywiste dane emisji nie są dostępne na moment składania sprawozdania CBAM.
Nieprawidłowe raportowanie lub brak raportu może skutkować karami
W Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji Europejskiej przewidziano możliwość skontrolowania kontroli deklaracji CBAM oraz przedsiębiorców, którzy takie deklaracje składają. Komisja Europejska również ma obowiązek poinformowania Państwa Członkowskiego o przedsiębiorcach, którzy nierzetelnie wywiązują się z obowiązków składania raportów CBAM, a także o wykrytych nieprawidłowościach.
Firmy objęte systemem CBAM będą również kontrolowane przez organy administracji krajowej, w zakresie realizacji obowiązków związanych z Rozporządzeniem CBAM. W Polsce takim organem jest KOBIZE (Krajowa Baza…). Niezłożenie deklaracji CBAM może skutkować karą (Rozporządzenie Wykonawcze przewiduje takie rozwiązanie) i co więcej – kary obowiązują już w okresie przejściowym. Zgodnie z Rozporządzeniem Wykonawczym Komisji 2023/1773 niezgłoszenie emisji gazów cieplarnianych w ramach systemu deklaracji CBAM skutkuje karami od 10 EUR do 50 EUR za tonę emisji. W praktyce może to oznaczać kary nawet powyżej 50 000 PLN.
Przewiduje się, że kary te będą waloryzowane o wskaźnik inflacji.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące CBAM, skontaktuj się z nami. Zapraszamy do współpracy.